DEEL II : Ondoorzichtig afsprakenstelsel op Schiphol belemmert innovatie
Schiphol, een van Europa’s grootste luchthavens en een cruciale spil in de Nederlandse economie, staat al jaren bekend om haar efficiëntie en strategische ligging.
Toch blijkt een fundamenteel probleem de innovatieve kracht van de luchthaven te ondermijnen: het ondoorzichtige afsprakenstelsel voor het ophalen en overbrengen van vracht tussen expediteurs en vrachtafhandelaren.
Dit complex van afspraken en regelgeving, vaak aangeduid als het “afsprakenstelsel”, vormt een hinderpaal voor duurzame en technologische vooruitgang voor expediteurs en vervoerders.
Schiphol opereert in een ecosysteem waar luchtvaartmaatschappijen, overheidsinstanties, logistieke dienstverleners, brancheorganisaties en andere stakeholders invloed uitoefenen. Het afsprakenstelsel, bedoeld om een efficiëntere logistieke afhandeling van luchtvracht te waarborgen, is ontstaan uit onderhandelingen tussen deze partijen. Het doel: een balans vinden tussen economische groei, veiligheid, milieu-eisen en logistieke efficiëntie.
In de praktijk leidt dit stelsel echter tot complexiteit, schijnveiligheid en stijgende kosten, terwijl innovatie wordt gesmoord. Vooral gevestigde partijen drukken hun stempel op de invulling van het afsprakenstelsel, met als gevolg dat nieuwe spelers, zoals start-ups, technologiebedrijven maar ook logistieke dienstverleners zelf, moeite hebben om toegang te krijgen tot het gesloten systeem en geen toegang krijgen tot de data door henzelf gegenereerd of voor hen bestemd. Het gebrek aan transparantie in de besluitvorming versterkt dit probleem.
De luchtvaartsector staat onder druk om duurzamer en efficiënter te worden. Innovaties zoals digitale oplossingen kunnen hieraan bijdragen, maar de implementatie blijft vaak steken. Een voorbeeld is het digitaal vooraanmeldingprotocol eLink. Dit systeem, ontworpen voor efficiënte registratie en coördinatie van vrachtstromen, zou voordelen moeten bieden zoals tijdsbesparing en transparantie.
De uitrol van eLink op Schiphol verloopt echter moeizaam. Het systeem, meer dan tien jaar geleden gelanceerd, werd in juli 2023 verplicht gesteld vanwege een laag gebruikspercentage. Gebruikers die geen eLink toepassen, worden geconfronteerd met extra kosten. Logistieke dienstverleners klagen over de technische complexiteit en ondoorzichtigheid bij integratie met eigen systemen, vanwege de groeiende behoefte aan data-connectiviteit binnen Europese hubs.
Sinds februari 2022 trachten IT leveranciers een dienst te leveren op verzoek van logistieke dienstverleners waar de verwerking van elink data een cruciale rol speelt. Kosten kunnen door slimme procesoptimalisatie tot wel 60% worden gereduceerd en wachttijden aanzienlijk worden verminderd. Pogingen om alternatieve toepassingen van *eLink te bespreken met Air Cargo Netherlands (ACN), de hoeder van het afsprakenstelsel, lopen echter vast in bureaucratie. ACN verwijst door naar Cargonaut, dat vervolgens weer terugverwijst naar ACN. De ACN verwijst vervolgens weer door naar de afhandelaren waarna deze laatste partij weer terugverwijst naar de ACN. Concrete vooruitgang wordt niet geboekt maar ondertussen dendert de uitrol van verplichte werkwijze met verplichte system en bijbehorende kosten in een hoog tempo voort. lees ook: Elink een verplicht product of protocol?
Deze vicieuze cirkel illustreert hoe complexiteit en gebrek aan de wil tot samenwerking innovatie frustreren. Dominante partijen houden elkaar niet verantwoordelijk voor het naleven van gemaakte afspraken, wat inefficiënties en hogere kosten in de logistieke keten veroorzaakt. Uiteindelijk draagt de verlader de kosten van het luchtvracht product en kan deze laatste partij ervoor kiezen om vracht op enig moment via een andere route te laten vervoeren. Dit zorgt voor een uitholling van winstgevendheid voor luchtvaartmaatschappijen die Schiphol aan doen met als gevolg dat Schiphol verder zal inleveren op haar concurrentie positie.
Het gebrek aan transparantie en flexibiliteit belemmert Schiphol in haar potentie om een wereldwijde voortrekker te zijn. Innovatieve bedrijven haken af vanwege de lange doorlooptijden en onduidelijkheid over kosten en verantwoordelijkheden. Dit leidt tot frustratie bij logistieke dienstverleners en vertraagt de noodzakelijke transitie naar duurzaamheid en digitalisering.
Om innovatie te stimuleren, is een cultuuromslag nodig. Schiphol en haar stakeholders moeten werken aan een transparanter afsprakenstelsel waarin experimenten en nieuwe ideeën ruimte krijgen. Een onafhankelijk innovatieplatform kan hierin een cruciale rol spelen door nieuwe technologieën te testen en implementeren buiten bestaande machtsstructuren. Zo werd al een stap gezet met de introductie van een digital twin als onderdeel van het CDM@Airport-programma, een samenwerking tussen Inholland University of Applied Sciences te Haarlem, CargoHub en 26 consortium-deelnemers. Een innovatief project gesteund door TKI dinalog welke ook op een belangrijk aspect, data beschikbaar stellen voor innovatie, is vastgelopen. (Lees hier het interview met Giovanni Douven van Inholland Haarlem.)
Daarnaast is het essentieel om besluitvorming toegankelijker en efficiënter te maken. Door te kiezen voor een open innovatiecultuur kan Schiphol technologische vooruitgang boeken en een voorbeeld worden voor andere luchthavens wereldwijd.
Het ondoorzichtige afsprakenstelsel op Schiphol belemmert innovatie in een tijd waarin verduurzaming en modernisering cruciaal zijn voor de luchtvaartsector. Transparantie, samenwerking en een open houding ten opzichte van nieuwe technologieën zijn essentieel om Schiphol een innovatieve en duurzame toekomst te geven. Alleen door deze veranderingen door te voeren, kan de luchthaven haar positie als internationale hub van wereldklasse behouden.
Raoul Paul
